رجعت در اصطلاح علم کلام و در عقیده شیعیان عبارت است از اینکه: خداوند گروهی از مردگان را در هنگام ظهور مهدی به همان صورتی که قبلا در دنیا بوده‌اند به دنیا بر می‌گرداند، گروهی را عزیز و گروهی را ذلیل می‌کند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه داده، داد مظلومان را از ستمگران می‌گیرد.[?] شیعیان معتقدند انسان‌های بسیار نیکو و انسان‌های بسیار پلید در آخرالزمان و پس از ظهور مهدی به اذن خداوند به دنیا باز می‌گردند.
رجعت همان کرّت است ولی در معدودی از احادیث شیعه چنین آمده‌است که علی بن ابیطالب کرّت‌های متعدد دارد.[?]
در حدیثی از علی چنین آمده‌است: «رجعت علم خاص و ویژه‌ای است که اکثر مردم قدرت درک و تحمل آن را ندارند.»[?]
همچنین در حدیث دیگری چنین آمده‌است: «رجعت تجلی قدرت خداوند است، پس آن را انکار نکنید.»[?]
«برای تو بیان کردم که در همه قرن‌ها شیعه بر اعتقاد رجعت اجماع کرده اند».
ممکن است کسی از شیعه، به رجعت اعتقاد نداشته باشد و روایات آن را تاویل کند[نیازمند منبع]، اگرچه در روایات، ائمه شیعیان، آنان را از انکار رجعت شدیدا بر حذر داشته‌اند.[?]
به اعتقاد شیخ مفید"امامیه اتفاق کرده اند که بازگشت بسیاری از مرده‌ها به دنیا قطعی است".[?]
«کسی که به رجعت ما ایمان نداشته باشد از ما نیست».[??]
طبرسی و حرّ عاملی و ابن المظفّر و غیره گفته اند: «اعتقاد به رجعت محل اجماع همه شیعیان است» [??] و بلکه از ضروریات تشیع است.[??]
همچنین به اعتقاد علامه مجلسی هدف از رجعت این است: «همه پیامبرانی که خداوند آنان را مبعوث کرده به دنیا باز گردانده می شوند تا همراه علی بن ابی طالب بجنگد».[??]
آیاتی از قرآن، دالّ بر امکان رجعت
آیات متعددی از قرآن در اثبات رجعت بمعنای بازگشت به دنیا پس از مرگ بکار برده می‌شوند.
در حقیقت بحث از نوع بحث قیامت است و به همان دلائلی که روز رستاخیز ثابت می‌شود امکان رجعت - بمعنای بازگشت به دنیا پس از مرگ - نیز قابل اثبات است و علاوه بر آن ادله جداگانه‌ای هم دارد، بنابراین هر گونه تردید در مورد امکان رجعت منجر به تردید نسبت به قیامت می‌شود..[??]
در کتب رجعت برخی آیات قرآن شاهد بر رجعت در اقوام گذشته دانسته شده‌است، مثلا شیخ حر عاملی در الایقاض، ?? آیه از قرآن را دال بر رجعت دانسته‌است، که برخی از آنان از این قرار است[??]:
- آیا از [حال] کسانی که از بیم مرگ از خانه‌های خود خارج شدند، و هزاران تن بودند، خبر نیافتی؟ پس خداوند به آنان گفت: «تن به مرگ بسپارید» آن گاه آنان را زنده ساخت. آری، خداوند نسبت به مردم، صاحب بخشش است، ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی‌کنند.[??]
- یا چون آن کس که به شهری که بامهایش یکسر فرو ریخته بود، عبور کرد [و با خود می] گفت: «چگونه خداوند، [اهلِ] این [ویرانکده] را پس از مرگشان زنده می‌کند؟». پس خداوند، او را [به مدت] صد سال می‌راند. آن گاه او را برانگیخت، [و به او] گفت: «چقدر درنگ کردی؟» گفت: «یک روز یا پاره‌ای از روز را درنگ کردم.» گفت: «[نه] بلکه صد سال درنگ کردی، به خوراک و نوشیدنیِ خود بنگر [که طعم و رنگِ آن] تغییر نکرده‌است، و به درازگوش خود نگاه کن [که چگونه متلاشی شده‌است. این ماجرا برای آن است که هم به تو پاسخ گوییم] و هم تو را [در مورد معاد] نشانه‌ای برای مردم قرار دهیم. و به [این] استخوانها بنگر، چگونه آنها را برداشته به هم پیوند می‌دهیم سپس گوشت بر آن می‌پوشانیم.» پس هنگامی که [چگونگیِ زنده ساختن مرده] برای او آشکار شد، گفت: «[اکنون] می‌دانم که خداوند بر هر چیزی تواناست.» [??][??]
- و چون گفتید ای موسی تا خدا را آشکارا نبینیم هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد پس در حالی که می‌نگریستید صاعقه شما را فرو گرفت، سپس شما را پس از مرگتان برانگیختیم باشد که شکرگزاری کنید[??]
- و چون شخصی را کشتید، و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید، و حال آنکه خدا، آنچه را کتمان می‌کردید، آشکار گردانید. پس فرمودیم: «پاره‌ای از آن [گاو سر بریده را] به آن [مقتول] بزنید» [تا زنده شود]. این گونه خدا مردگان را زنده می‌کند، و آیات خود را به شما می‌نمایاند، باشد که بیندیشید.[??]
اگرچه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل دو آیه اول، ضمن اشاره به نظرات دیگر مفسران، هیچ اشاره‌ای بر دلالت این آیات به رجعت، بمعنایی که شیعه بدان اعتقاد دارد، نمی‌کند و آنها را از اشارات به معجزات و خرق عادت خداوند برشمرده‌است. در واقع این دو را از آیاتی برمی‌شمرد که در قرآن برای اثبات قدرت خداوند در زنده نمودن مردگان، با استخوانهای پوسیده و بدنهای متلاشی و فنا شده، در روز حشر بکار برده و احتجاج می‌شود.[??]
استدلال‌هایی که برای اثبات رجعت آمده است
در بسیاری از احادیث و تفاسیر برای اثبات رجعت استدلال‌هایی شده‌است، برخی از آنان از قرار زیر است:
در آیه ??:?? از روزی یاد شده‌است که از هر امتی گروهی محشور می‌گردد، حال آنکه در روز قیامت طبق ??:?? همه، بدون استثناء محشور می‌شوند. لذا روزی که برخی محشور می‌شوند روزی غیر از قیامت و روز رجعت است[??]
از آنجا که در برخی آیات قرآن از جمله ?:??? و ?:??? بین مرگ(موت) و کشته شدن(قتل) فرق گذاشته شده‌است و همچنین در آیه ??:?? و برخی آیات دیگر گفته شده‌است که هر کسی مرگ را می‌چشد، پس کسی که کشته می‌شود حتماً باید به دنیا برگردد تا مرگ را بچشد.[??]
بعضی انسانها به دلیل گناهانشان پیش از مرگ معین(اجل مسمّی) می‌میرند و لذا خدا آنها را دوباره زنده می‌کند تا روزی تعیین شده خود را بخورند و در موعد مقرّر از دنیا بروند.[??]
در آیه ?:?? از همه انبیاء پیمان گرفته شده‌است که رسول خدا را یاری کنند، ولی از آنجا که این اتفاق نیافتاده‌است، همه انبیاء و رُسل برگشته و رسول خدا نیز برخواهد گشت و او را یاری خواهند کرد.[??]
در آیاتی مانند ??:??? و ??:?? و ??:? به کسانی که ایمان آورده و کار نیک کنند وعده حکومت بر زمین داده شده‌است در حالیکه این وعده هنوز انجام نشده‌است و خدا در وعده اش خلاف نمی‌کند، لذا آنان باید به دنیا رجعت کنند و شاهد اجرای وعده الهی باشند.[??]
از آنجا که آیات متعددی مبنی بر رجعت در امتهای گذشته وجود دارد، و طبق آیات متعددی از جمله ??:??، سنت الهی تغییری نمی‌کند، رجعت در امت اسلامی هم اتفاق خواهد افتاد.[??]
در آیه ??:?? بازگشت مردمانی که هلاک شده‌اند حرام شده‌است. در حالیکه در قیامت همه امتها باز می‌گردند. پس این زمان، روزی غیر از روز قیامت یعنی روز رجعت است.[??]
در آیه ?:??? آمده‌است که «آیا پنداشتید که داخل بهشت می‌شوید و حال آنکه هنوز مانند آنچه بر [سرِ] پیشینیان شما آمد، بر [سرِ] شما نیامده است؟...» لذا آزمایشاتی که بر امتهای گذشته شده باید بر امت اسلام بشود و از آنجا که رجعت در امتهای گذشته بوده باید در امت اسلام هم باشد.[??]
نظر علماء شیعه در مورد احادیث رجعت
علماء شیعه عمدتا احادیث رجعت را متواتر دانسته‌اند از جمله:
شیخ حر عاملی ضمن بیان بیش از ششصد حدیث و بیش از شصت آیه می‌گوید: «هیچ شکی نیست که این احادیث به تواتر معنوی رسیده‌است، زیرا برای کسی که قلبش از شبهه و تقلید پاک باشد موجب یقین و قطع می‌شود.»[??]
همچنین او در مورد برخی احادیث در کتب متاخرین شیعه در مورد رجعت چنین گفته‌است: «رساله هائی در رجعت از بعض متاخرین دیدم که حدیثهای دیگری داشت ولی چون مشتمل بر مطالب غریبی بود - که غالب مردم در اولین وهله منکر می‌شوند - آنها را نقل نکردم.با اینکه همان مطالب هم از قدرت خدا بیرون نیست.»[??]
علامه مجلسی بعد از نقل احادیث رجعت می‌گوید: «این اخبار به حد تواتر از ائمه اهل البیت نقل شده، بیش از چهل محدث ثقه در بیش از پنجاه کتاب حدیثی، آنها را روایت کرده‌اند، اگر این روایات متواتر نباشد، پس در هیچ چیزی ادعای تواتر امکان ندارد.»[??]
مرحوم علامه طباطبائی می‌گوید: «همانا روایات رجعت، متواتر معنوی است و مخالفین از همان صدر اول، اعتقاد به رجعت را از مشخصات شیعه و ائمه آنان دانسته‌اند. اگر بعضی از این روایات قابل خدشه و مناقشه هم باشد ضرری به تواتر آنها نمی‌رسد. علاوه بر این تعدادی از روایات در مورد رجعت صریح و قابل اعتماد است.»[??]
دیدگاه اهل حق
اهل حق به رجعت که از اصول مسلم شیعه است اعتقاد دارند منتها آن را در زبان عامیانه به دون تعبیر می کنند و این تفکر مسلماً اسلامی و شیعی می‌باشد و هیچ ربطی به تناسخ ارواح بودایی ندارد. رجعت در مرام اهل حق به مفهوم بازگشت برخی از اهل حق و اهل باطل، به امر حق پس از مرگ و پیش از قیامت به دنیا می‌باشد
