از نظر متخصصان، طول عمر انسان به هر اندازه طولانی هم باشد، بر خلاف اصول علمی نیست و علم آن را تأیید می کند. دانشمند آلمانی می گوید: نه مردود عقل است و نه مردود علم. در دوره ما میزان طول عمر بالا رفته است و دلیلی ندارد از این بالاتر نرود و یک روز نیاید که بشر به عمر نهصد ساله برسد.(خورشید مغرب، ص 193)
دکتر الکیس کارل در سال 1912میلادی موفق به نگه داری یک مرغ به مدت سی سال شد، در حالی که زندگی مرغ از ده سال تجاوز نمی کند.(امامت و مهدویت، ص 168)
آزمایش هایی که بر روی بعضی از حیوانات ریز آبی انجام شد، دانشمندان را به امکان تغییر دوران حیات امیدوار نمود. هم چنین دانشمندان بر روی مگس های میوه ها آزمایش هایی نمودند که در نتیجه عمر آن ها نهصد برابر عمر طبیعی گردید؛ بنابراین اگر این امتحان بر روی انسان با موفقیت عملی شود و عمر طبیعی انسان را هشتاد سال فرض کنیم، امکان طولانی کردن عمر تا هفتاد و دو هزار سال ثابت می شود.(امامت و مهدویت، ص 170) از طرفی هنوز انسان، اسرار زیست انسانی و علل بقای سلامت و دراز زیستن و عوامل انحلال جسم و مرگ را کشف نکرده است.
خواجه نصیرالدین طوسی نیز درازی عمر را قابل تحقق و انکار آن را جهل محض خوانده است.(خورشید مغرب، ص 214)
نکته دیگری که از آن راجع به امکان طول عمر می توان استفاده کرد، تجربه تاریخ طولانی بشریت است. اگر عمر طولانی در تاریخ زندگی بشر اتفاق افتاده باشد، اگر چه در مواردی نه چندان بسیار، تکرار یافتن موارد یا مورد مشابه آن امری طبیعی خواهد بود. فلاسفه می گویند: بهترین دلیل برای امکان چیزی، واقع شدن آن است.
قرآن مجید عمر طولانی حضرت نوح را به صراحت ذکر کرده است و کتب تاریخ نام بسیاری از معمران را(کسانی که بسیار زیسته اند) ذکر نموده اند. در برخی از کتب تا 223 نفر از معمران را نیز(براساس مأخذ تاریخ) نام برده اند.( خورشید مغرب، ص 199)
این عمر طولانی حتی در عالم آفرینش هم وجود دارد؛ مثل درخت شهر اورتاوا، در جزیره تنزیف، که محیطش به قدری بزرگ است که اگر ده نفر دور آن، دست های خود را باز کنند، باز به تمام تنه آن احاطه نمی نمایند. صاحب می گوید: حال که سال 1882م است، 482 سال می باشد که جزیره مزبور کشف شده و آن درخت عظیم در وقت کشف جزیره به همین حال بوده است که حالا هست. در این صورت خدا می داند چقدر قرون و دهور گذشته تا درخت اورتاوا به این عظمت و قطر رسیده است.( امامت و مهدویت، ص 182)
طول عمر از دید دانشمندان
دانشمندان هنوز در تعیین مرز قاطع (زندگی طبیعی) بشر به موفقیّتی نرسیده‏اند. مرز منطقی زندگی به نظر دانشمندان تفاوت دارد.
«پاولوف»، مرز طبیعی حیات انسان را 100 سال می‏دانست، «مچنیکوف» آن را150 تا 160 سال قلمداد می‏کرد.
پزشک و دانشمند مشهور آلمانی موسوم به «گوفلاند» معتقد بود که مدّت عادی زندگی بشر 200 سال است.
فیزیولوژیست مشهور قرن نوزدهم «فلوگر» آن را تا 600 سال و «روجربیکن» انگلیسی تا 1000 سال قلمداد کرده‏اند. ولی هیچ یک دلیلی بر اینکه این مرزها مرز قاطع باشد که از آن تجاوز نکند ارائه نمی‏دهند.
به عقیده دانشمند روسی «الیا مچنیکوف» پزشک و فیزیولوژیست، یاخته‏ها و سلول های بدن انسان که تقریباً شصت تریلیون می‏باشد از سموم ترشح شده توسط باکتری های سمی روده مخصوصاً روده بزرگ(که درآن روزانه 130 تریلیون میکروب زاده می‏شود) مسموم می‏شوند.
بسیاری از این باکتری ها زیانی به بدن نمی‏رساند ولی بعضی از آن ها سمّی هستند. این ها بدن را از داخل توسط سم هایی که تولید می‏کنند(مانند گازهای فنل و اندل) مسموم می‏سازند؛ احتمالاً یاخته‏ها و بافت های سازنده بدن در اثر این مسمومیّت به پیری زودرس دچار می‏شوند، وقتی یاخته پیر شد، به سختی می‏تواند نیازهای حیاتی را رفع نماید و در تکثیر آن اختلال پدید آمده و سپس می‏میرد.
حتی اگر به فرض محال امکان طبیعی طول عمر ممکن نباشد، تکیه ما بر قدرت خدا و اراده الهی است. خداوند همان گونه که به کسی هفتاد سال عمر می دهد، می تواند هزار سال عمر دهد. و او است که بر همه چیز توانا است(انّ الله علی کل شی قدیر) و اگر حکمت کلی عالم اقتضا کند به کسی یا کسانی عمری دراز داده شود، خداوند قادر بر آن است.

 رجعت در اصطلاح علم کلام و در عقیده شیعیان عبارت است از اینکه: خداوند گروهی از مردگان را در هنگام ظهور مهدی به همان صورتی که قبلا در دنیا بوده‌اند به دنیا بر می‌گرداند، گروهی را عزیز و گروهی را ذلیل می‌کند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه داده، داد مظلومان را از ستمگران می‌گیرد.^[?] شیعیان معتقدند انسان‌های بسیار نیکو و انسان‌های بسیار پلید در آخرالزمان و پس از ظهور مهدی به اذن خداوند به دنیا باز می‌گردند.

رجعت همان کرّت است ولی در معدودی از احادیث شیعه چنین آمده‌است که علی بن ابیطالب کرّت‌های متعدد دارد.^[?]

در حدیثی از علی چنین آمده‌است: «رجعت علم خاص و ویژه‌ای است که اکثر مردم قدرت درک و تحمل آن را ندارند.»^[?]

همچنین در حدیث دیگری چنین آمده‌است: «رجعت تجلی قدرت خداوند است، پس آن را انکار نکنید.»^[?]

«برای تو بیان کردم که در همه قرن‌ها شیعه بر اعتقاد رجعت اجماع کرده اند».

ممکن است کسی از شیعه، به رجعت اعتقاد نداشته باشد و روایات آن را تاویل کند^{[نیازمند منبع]}، اگرچه در روایات، ائمه شیعیان، آنان را از انکار رجعت شدیدا بر حذر داشته‌اند.^[?]

به اعتقاد شیخ مفید"امامیه اتفاق کرده اند که بازگشت بسیاری از مرده‌ها به دنیا قطعی است".^[?]

«کسی که به رجعت ما ایمان نداشته باشد از ما نیست».^[??]

طبرسی و حرّ عاملی و ابن المظفّر و غیره گفته اند: «اعتقاد به رجعت محل اجماع همه شیعیان است» ^[??] و بلکه از ضروریات تشیع است.^[??]

همچنین به اعتقاد علامه مجلسی هدف از رجعت این است: «همه پیامبرانی که خداوند آنان را مبعوث کرده به دنیا باز گردانده می شوند تا همراه علی بن ابی طالب بجنگد».^[??]

آیاتی از قرآن، دالّ بر امکان رجعت

آیات متعددی از قرآن در اثبات رجعت بمعنای بازگشت به دنیا پس از مرگ بکار برده می‌شوند.
در حقیقت بحث از نوع بحث قیامت است و به همان دلائلی که روز رستاخیز ثابت می‌شود امکان رجعت - بمعنای بازگشت به دنیا پس از مرگ - نیز قابل اثبات است و علاوه بر آن ادله جداگانه‌ای هم دارد، بنابراین هر گونه تردید در مورد امکان رجعت منجر به تردید نسبت به قیامت می‌شود..^[??]

در کتب رجعت برخی آیات قرآن شاهد بر رجعت در اقوام گذشته دانسته شده‌است، مثلا شیخ حر عاملی در الایقاض، ?? آیه از قرآن را دال بر رجعت دانسته‌است، که برخی از آنان از این قرار است^[??]:

• آیا از [حال‏] کسانی که از بیم مرگ از خانه‌های خود خارج شدند، و هزاران تن بودند، خبر نیافتی؟ پس خداوند به آنان گفت: «تن به مرگ بسپارید» آن گاه آنان را زنده ساخت. آری، خداوند نسبت به مردم، صاحب بخشش است، ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی‌کنند.^[??]
• یا چون آن کس که به شهری که بامهایش یکسر فرو ریخته بود، عبور کرد [و با خود می‏] گفت: «چگونه خداوند، [اهلِ‏] این [ویرانکده‏] را پس از مرگشان زنده می‌کند؟». پس خداوند، او را [به مدت‏] صد سال می‌راند. آن گاه او را برانگیخت، [و به او] گفت: «چقدر درنگ کردی؟» گفت: «یک روز یا پاره‌ای از روز را درنگ کردم.» گفت: «[نه‏] بلکه صد سال درنگ کردی، به خوراک و نوشیدنیِ خود بنگر [که طعم و رنگِ آن‏] تغییر نکرده‌است، و به درازگوش خود نگاه کن [که چگونه متلاشی شده‌است. این ماجرا برای آن است که هم به تو پاسخ گوییم‏] و هم تو را [در مورد معاد] نشانه‌ای برای مردم قرار دهیم. و به [این‏] استخوانها بنگر، چگونه آنها را برداشته به هم پیوند می‌دهیم سپس گوشت بر آن می‌پوشانیم.» پس هنگامی که [چگونگیِ زنده ساختن مرده‏] برای او آشکار شد، گفت: «[اکنون‏] می‌دانم که خداوند بر هر چیزی تواناست.» ^[??][??]
• و چون گفتید ای موسی تا خدا را آشکارا نبینیم هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد پس در حالی که می‌نگریستید صاعقه شما را فرو گرفت، سپس شما را پس از مرگتان برانگیختیم باشد که شکرگزاری کنید^[??]

• و چون شخصی را کشتید، و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید، و حال آنکه خدا، آنچه را کتمان می‌کردید، آشکار گردانید. پس فرمودیم: «پاره‌ای از آن [گاو سر بریده را] به آن [مقتول‏] بزنید» [تا زنده شود]. این گونه خدا مردگان را زنده می‌کند، و آیات خود را به شما می‌نمایاند، باشد که بیندیشید.^[??]

اگرچه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل دو آیه اول، ضمن اشاره به نظرات دیگر مفسران، هیچ اشاره‌ای بر دلالت این آیات به رجعت، بمعنایی که شیعه بدان اعتقاد دارد، نمی‌کند و آنها را از اشارات به معجزات و خرق عادت خداوند برشمرده‌است. در واقع این دو را از آیاتی برمی‌شمرد که در قرآن برای اثبات قدرت خداوند در زنده نمودن مردگان، با استخوانهای پوسیده و بدنهای متلاشی و فنا شده، در روز حشر بکار برده و احتجاج می‌شود.^[??]

استدلال‌هایی که برای اثبات رجعت آمده است

در بسیاری از احادیث و تفاسیر برای اثبات رجعت استدلال‌هایی شده‌است، برخی از آنان از قرار زیر است:

در آیه ??:?? از روزی یاد شده‌است که از هر امتی گروهی محشور می‌گردد، حال آنکه در روز قیامت طبق ??:?? همه، بدون استثناء محشور می‌شوند. لذا روزی که برخی محشور می‌شوند روزی غیر از قیامت و روز رجعت است^[??]

از آنجا که در برخی آیات قرآن از جمله ?:??? و ?:??? بین مرگ(موت) و کشته شدن(قتل) فرق گذاشته شده‌است و همچنین در آیه ??:?? و برخی آیات دیگر گفته شده‌است که هر کسی مرگ را می‌چشد، پس کسی که کشته می‌شود حتماً باید به دنیا برگردد تا مرگ را بچشد.^[??]

بعضی انسانها به دلیل گناهانشان پیش از مرگ معین(اجل مسمّی) می‌میرند و لذا خدا آنها را دوباره زنده می‌کند تا روزی تعیین شده خود را بخورند و در موعد مقرّر از دنیا بروند.^[??]

در آیه ?:?? از همه انبیاء پیمان گرفته شده‌است که رسول خدا را یاری کنند، ولی از آنجا که این اتفاق نیافتاده‌است، همه انبیاء و رُسل برگشته و رسول خدا نیز برخواهد گشت و او را یاری خواهند کرد.^[??]

در آیاتی مانند ??:??? و ??:?? و ??:? به کسانی که ایمان آورده و کار نیک کنند وعده حکومت بر زمین داده شده‌است در حالیکه این وعده هنوز انجام نشده‌است و خدا در وعده اش خلاف نمی‌کند، لذا آنان باید به دنیا رجعت کنند و شاهد اجرای وعده الهی باشند.^[??]

از آنجا که آیات متعددی مبنی بر رجعت در امتهای گذشته وجود دارد، و طبق آیات متعددی از جمله ??:??، سنت الهی تغییری نمی‌کند، رجعت در امت اسلامی هم اتفاق خواهد افتاد.^[??]

در آیه ??:?? بازگشت مردمانی که هلاک شده‌اند حرام شده‌است. در حالیکه در قیامت همه امتها باز می‌گردند. پس این زمان، روزی غیر از روز قیامت یعنی روز رجعت است.^[??]

در آیه ?:??? آمده‌است که «آیا پنداشتید که داخل بهشت می‌شوید و حال آنکه هنوز مانند آنچه بر [سرِ] پیشینیان شما آمد، بر [سرِ] شما نیامده است؟...» لذا آزمایشاتی که بر امتهای گذشته شده باید بر امت اسلام بشود و از آنجا که رجعت در امتهای گذشته بوده باید در امت اسلام هم باشد.^[??]

نظر علماء شیعه در مورد احادیث رجعت

علماء شیعه عمدتا احادیث رجعت را متواتر دانسته‌اند از جمله:

شیخ حر عاملی

شیخ حر عاملی ضمن بیان بیش از ششصد حدیث و بیش از شصت آیه می‌گوید: «هیچ شکی نیست که این احادیث به تواتر معنوی رسیده‌است، زیرا برای کسی که قلبش از شبهه و تقلید پاک باشد موجب یقین و قطع می‌شود.»^[??]

همچنین او در مورد برخی احادیث در کتب متاخرین شیعه در مورد رجعت چنین گفته‌است: «رساله هائی در رجعت از بعض متاخرین دیدم که حدیثهای دیگری داشت ولی چون مشتمل بر مطالب غریبی بود - که غالب مردم در اولین وهله منکر می‌شوند - آنها را نقل نکردم.با اینکه همان مطالب هم از قدرت خدا بیرون نیست.»^[??]

علامه مجلسی

علامه مجلسی بعد از نقل احادیث رجعت می‌گوید: «این اخبار به حد تواتر از ائمه اهل البیت نقل شده، بیش از چهل محدث ثقه در بیش از پنجاه کتاب حدیثی، آنها را روایت کرده‌اند، اگر این روایات متواتر نباشد، پس در هیچ چیزی ادعای تواتر امکان ندارد.»^[??]

علامه طباطبائی

مرحوم علامه طباطبائی می‌گوید: «همانا روایات رجعت، متواتر معنوی است و مخالفین از همان صدر اول، اعتقاد به رجعت را از مشخصات شیعه و ائمه آنان دانسته‌اند. اگر بعضی از این روایات قابل خدشه و مناقشه هم باشد ضرری به تواتر آنها نمی‌رسد. علاوه بر این تعدادی از روایات در مورد رجعت صریح و قابل اعتماد است.»^[??]

دیدگاه اهل حق

اهل حق به رجعت که از اصول مسلم شیعه است اعتقاد دارند منتها آن را در زبان عامیانه به دون تعبیر می کنند و این تفکر مسلماً اسلامی و شیعی می‌باشد و هیچ ربطی به تناسخ ارواح بودایی ندارد. رجعت در مرام اهل حق به مفهوم بازگشت برخی از اهل حق و اهل باطل، به امر حق پس از مرگ و پیش از قیامت به دنیا می‌باشد

پانویس

درباره امام زمان (عج) پرسش‏های متعددی مطرح است، مانند مدت عمر، فلسفه غیبت، زمان ظهور و... یکی از پرسش‏ها این است که حضرت ازدواج نموده و فرزند دارد؟

درباره ازدواج امام و فرزند داشتن حضرت، سه احتمال قابل مطرح است:

1. حضرت ازدواج نکرده است. اگر حضرت ازدواج نکرده باشد، فرزند و ذریه نخواهد داشت. اگر این احتمال را بپذیریم، این مشکل مطرح می‏گردد که چرا امام معصوم (ع) به یکی از سنت‏های مهم اسلامی که ازدواج باشد، عمل نکرده است؟

در جواب می‏توان گفت: غیبت امام زمان (عج) از سنت ازدواج اهمیت بیشتری دارد و ترک سنت ازدواج با مقام عصمت منافات دارد.(1)

2. امام ازدواج نموده؛ از این رو به سنت ازدواج عمل کرده است، ولی اولاد و فرزند ندارد. در این جا این مشکل پیش می‏آید که همسر حضرت مانند ایشان باید عمر طولانی داشته باشد، که بر عمر طولانی همسر حضرت دلیلی نداریم و یا این که بگوییم همسر حضرت بعد از مدت از دنیا رفته است.(2)

3. حضرت ازدواج کرده و دارای اولاد بوده و فرزندان او نیز اولاد داشته‏اند و حضرت ذریه داشته است. همان.

براساس این مبنا این مشکل وجود دارد که فرزندان و ذریه‏های امام کجا هستند؟

برخی خواسته‏اند احتمال سوم را تقویت کنند و از برخی روایات استفاده کنند که امام همسر و فرزند دارد. امام رضا (ع) فرمود: الها! مایه چشم روشنی و خوشحالی امام زمان (عج) را در او و خانواده و فرزندان و ذریه و تمام پیروانش عطا فرما".(3)

امام صادق(ع) فرمود: کأنی أری نزول القائم فی مسجد السهلة بأهله و عیاله".(4)

برخی دیگر درصدد آن هستند ثابت کنند که امام زمان (عج) ازدواج نکرده و فرزندی نیز ندارد. این عده، روایاتی را که بر ازدواج و فرزند داشتن امام (عج) دلالت دارند، ضعیف می‏شمرند و قابل استناد ندانسته‏اند. از سوی دیگر روایات فوق که بیان شد، دلالت بر وجود فرزند و همسر امام زمان (عج) دارد، ولی این دسته از روایات دلالت ندارند امام زمان قبل از ظهور ازدواج نموده و فرزند دارد؛ یعنی این دسته روایات تنها دلالت بر همسر و فرزند داشتن امام زمان دارند، ولی اثبات نمیکنند امام قبل از ظهور زن و فرزند دارد. از سوی دیگر این روایات با آن دسته از روایات که داشتن فرزند و همسر را از امام نفی می‏کنند، تعارض دارد.

برخی از روایات هستند که تصریح دارد امام زمان(ع) همسر و فرزند ندارد. مسعودی نقل می‏کند: علی بن حمزه، ابن سراج و ابن سعید مکاری بر امام رضا (ع) وارد شدند. علی بن حمزه به حضرت عرض کرد: از پدرانت نقل کرده‏ایم که هیچ امامی از دنیا نمی‏رود، تا فرزندش را ببیند. امام رضا فرمود: آیا در این حدیث، روایت کرده‏اید: مگر قائم؟".(5)

این گونه روایات که بدان اشارت کردیم، درصدد نیستند وجود زن و فرزند را برای امام (ع) پیش از ظهور اثبات کنند. از سوی دیگر، روایاتی داریم که با صراحت وجود فرزند را از حضرت نفی می‏کند. برخی خواسته‏اند با تمسک به داستان "جزیره خضرا" بگویند امام عصر فرزندانی دارد و بر آن جزیره، زیر نظر وی، جامعه نمونه و تمام عیار اسلامی را تشکیل داده‏اند، لیکن با بررسی‏های گسترده‏ای که انجام گرفته، جزیره خضرا افسانه‏ای بیش نیست.(6)

واقعیت آن است که نمی‏توان به طور قاطع گفت: امام زمان (ع) همسر و فرزند داشته است. شاید بر همین اساس باشد که صاحبان اندیشه و تاریخ نگاران به طور قطع درخصوص داشتن و نداشتن همسر و فرزند امام زمان اظهار نظر نکرده‏اند.

پی نوشت ها:

1.مجله حوزه، ویژه‏نامه امام زمان (عج)، ص 54 - 55، با تلخیص.

2.همان.

3. همان، ص 56، به نقل از جمال الاسبوع ابن طاووس، ص 510.

4.بحارالانوار، ج 52،ص 52.

5.مسعودی، اثبات الوصیه، ص 221.

6.مجله حوزه، ویژه امام زمان (ع)، ص 57، با تلخیص.